Văn hóa công nhân vẫn là một khoảng trống về học thuật

Xây dựng giai cấp công nhân trở thành lực lượng đi đầu trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa là một nhiệm vụ cấp bách, một hướng trọng tâm trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực.

Nếu như khởi đầu công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đội ngũ công nhân lao động ở nước ta có khoảng 5 triệu người thì năm 2023, số lao động có việc làm đạt 51,3 triệu người, trong số đó, giai cấp công nhân Việt Nam có khoảng 14,8 triệu người, chiếm hơn 29% lực lượng lao động toàn xã hội.

Như vậy, quan tâm đến xây dựng văn hóa của công nhân là quan tâm đến kiến tạo hệ giá trị văn hóa của gần 1/3 lực lượng lao động của đất nước.

Toàn cảnh hội thảo khoa học "Xây dựng văn hóa công nhân Việt Nam đáp ứng yêu cầu kỷ nguyên vươn mình của dân tộc".

Đồng chí Ngọ Duy Hiểu - Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam nhấn mạnh, văn hóa công nhân đang là một khoảng trống về học thuật, trong khi đời sống văn hóa công nhân đứng trước nhiều thách thức. Một bộ phận không nhỏ công nhân không có điều kiện thụ hưởng các giá trị văn hóa và càng không có cơ hội sáng tạo các giá trị văn hóa.

Khảo sát năm 2023 của Tổng LĐLĐ Việt Nam cho biết: 60% công nhân ở các khu công nghiệp không xem tivi, nghe đài; 85% không đọc sách, báo; 80% không tập thể dục, thể thao thường xuyên; 65% không tham gia vào các hoạt động văn nghệ quần chúng...

Đồng chí Ngọ Duy Hiểu - Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam phát biểu tại hội thảo "Xây dựng văn hóa công nhân Việt Nam đáp ứng yêu cầu kỷ nguyên vươn mình của dân tộc".

Các nghiên cứu, khảo sát cũng cho thấy điều kiện sống của người lao động còn nhiều khó khăn, các hoạt động văn hóa, thể thao, giải trí dành cho công nhân lao động chưa tương xứng với sự phát triển của các khu công nghiệp.

Nhà trọ dành cho người lao động nhập cư thuê đa số là tạm bợ, phần lớn không bảo đảm nhu cầu sinh hoạt tối thiểu của người lao động. Do đó, người lao động dễ bị lôi kéo vào các hoạt động thiếu lành mạnh, tệ nạn xã hội luôn rình rập.

Bên cạnh đó, tổ chức Công đoàn chưa có bộ phận chuyên trách để xây dựng và trực tiếp tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao trong công nhân lao động nên kết quả thực hiện vẫn còn khá khiêm tốn so với nhu cầu thực tế. Các hoạt động mang tính phong trào, theo thời điểm, có lúc chưa kịp thời, chưa thường xuyên, thiếu tính hệ thống, nhất là ở khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trong các khu công nghiệp, bộc lộ một số bất cập mà chưa có biện pháp giải quyết hữu hiệu.

Vì vậy, đã xuất hiện một bộ phận công nhân sống buông thả, sa vào tiêu cực và tệ nạn xã hội. Tình hình trộm cắp, cướp giật, gây rối trật tự công cộng, cờ bạc, mê tín dị đoan, ma túy, mại dâm đã xuất hiện ở nhiều khu công nhân...

PGS.TS Phạm Văn Dương - Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Văn hóa, Tổng Biên tập Tạp chí nghiên cứu Văn hóa Việt Nam khẳng định, khi nói đến văn hóa của công nhân, bên cạnh các khía cạnh quan trọng như việc làm, mức thu nhập, đời sống văn hóa tinh thần cho công nhân cũng là một khía cạnh quan trọng nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho công nhân.

Vì vậy, trong xây dựng văn hóa công nhân bao hàm ý kiến tạo các khía cạnh của đời sống văn hóa của công nhân như văn hóa tinh thần với các hoạt động cụ thể, trong đó, công nhân tham gia, tiếp nhận các quy tắc chung của doanh nghiệp, từ đó, tương tác, thực hành và kiến tạo nên chính văn hóa của công nhân, văn hóa của doanh nghiệp.

Các hoạt động đó bao gồm: văn hóa lao động, sản xuất, văn hóa giao tiếp, ứng xử, văn hóa giải trí, văn hóa gia đình và cộng đồng. Đây vừa là những thành tố văn hóa quan trọng bao trùm lên đời sống của công nhân, vừa là yếu tố quan trọng làm nên vị thế, chất lượng cuộc sống của công nhân Việt Nam hiện nay.

Góc văn hóa công nhân và kinh nghiệm thực tiễn

Thực tế, nhiều mô hình, sáng kiến thúc đẩy xây dựng, phát triển văn hóa công nhân đã và đang được công đoàn các cấp, địa phương triển khai.